657 sayılı Devlet
Memurları Kanunu'nun Aile Yardımı Ödeneği başlıklı 202 nci maddesinde
"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.
Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan
veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500,
(2134) çocuklarından herbiri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil
olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık
katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. (Mülga
ikinci cümle: Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için
yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Bu
fıkrada yer alan gösterge rakamlarını 3 katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu
yetkilidir." hükmü ve aile yardımı ödeneğine hak kazanma başlıklı 204
üncü maddesinde "Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği;
çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından
itibaren hak kazanır." hükmü ile aile yardımı ödeneği hakkını kaybetme
205 inci maddesinde "Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını
eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını
da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından
itibaren kaybeder." hükümleri ile düzenlenmiş bulunmaktadır.
Anılan hüküm uyarınca eşe için yardımın ödenmesi,
1- Menfaat karşılığı çalışmama,
2- Bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almama şartlarına bağlanmıştır.
Diğer taraftan, Aile Yardımı Ödeneğinin Ödeme Usulü anılan Kanunun 203üncü
maddesinde yer alan "Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay
aylıklarıyla birlikte ödenir.
Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.
Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir
ve borç için haczedilemez."hüküm ile belirlenmiştir.
Ayrıca, 31/12/2005 tarihli ve 26040 3. mükerrer sayılı Resmi Gazetede
Merkezî Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe girmiş
bulunmaktadır. Anıllan Yönetmeliğin "Sosyal yardımlar" başlıklı 12
inci maddesinde "Kamu personeline yapılacak sosyal yardım ödemelerinde,
ödemenin çeşidine göre aşağıda belirtilen belgeler aranır.
a) Evlenme yardımı: Aile yardımı bildirimi (Örnek No: 14) ödeme belgesine bağlanır.
b) Aile yardımı : Aylıklarla birlikte ödenen bu yardım, personelin ilk işe girişinde
alınacak Aile Yardımı Bildirimine (Örnek : 14 ) dayanılarak ödenir. Bu bildirim,
personelin aile yardımından yararlanan eş veya çocuk durumunda meydana gelen
değişiklikler ile yer değiştirme suretiyle atama halinde yenilenir. Bildirimler,
ödeme belgesinin Sayıştaya gönderilecek nüshasına eklenir." hükmü yer
almaktadır.
Merkezî Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliğinin 12 maddesi hükmü uyarınca
aile yardımı ödeneğinden faydalanabilmek için beyanname verilmesi ve bu bildirim,
personelin aile yardımından yararlanan eş veya çocuk durumunda meydana gelen
değişiklikler ile yer değiştirme suretiyle atama halinde yenilenmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, 675 sayılı Devlet Memurları Kanunun "Ticaret ve Diğer
Kazanç Getirici Faaliyetlerde Bulunma Yasağı" başlıklı 650 sayılı KHK ile
değişik 28 inci maddesinde "Memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir)
veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve
sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya
kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar.
(Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları
görevler hariç). Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında
bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere,
özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına
ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamaz.
Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla kurulmuş yardım sandıklarının yönetim,
denetim ve disiplin kurulları üyelikleri ile özel kanunlarda belirtilen görevler
bu yasaklamanın dışındadır.
Eşleri, reşit olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde bulunan
memurlar bu durumu 15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle yükümlüdürler."hükmü
yer almaktadır.
Söz konusu hükümlerin birlikte değerlendirilmesi neticesinde;
1- Eşi için aile yardımı ödeneği alabilmek için eşin menfaat karşılığı çalışmaması
ve bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması gerekmemektedir.
2-Kazanç elde edilen eş için 657 sayılı Kanunun 28 maddesi hükmü uyarınca 15
gün içerisinde kuruma bildirilmesi gerekmektedir. İşten ayrılınca da bildirmek
gerekir.
3-Menfaat karşılığı çalışmayan, İŞKUR tarafından girişimcilik eğitim kursuna
katılanlara eğitim masrafları için İŞKUR'ca ödenen 20 tl için alan eş için aile
yardımından faydalanabileceği değerlendirilmektedir.