Anne, Çocuklarını Tedavi Yardımı Beyannamesinde Gösterebilir mi?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Tedavi Yardımı başlıklı 209'uncu maddesinde; "Devlet memurları ile herhangi şekilde bir sağlık yardımından yararlanmayan eşlerinin veya bakmakla yükümlü oldukları ana, baba ve ikiden fazla dahi olsa aile yardımına müstehak çocuklarının, hastalanmaları halinde, evlerinde veya resmi veya özel sağlık kurumlarında ayakta veya yatarak tedavileri kurumlarınca sağlanır. Ancak tedavi giderleri ve yol masraflarının ödenebilmesi için, tedaviye resmi tabip raporu ile lüzum gösterilmesi şarttır" hükmü yer almaktadır. 657 sayılı Kanunun 210 uncu maddesinin son fıkrasında yer alan "209 uncu madde ile bu madde hükümleri Maliye ve Sağlık Bakanlıklarının görüşleri alınmak suretiyle Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak yönetmeliğe göre uygulanır." hüküm gereğince Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği'nde kimlerin yararlanacağı ve tedavinin usul ve esasları belirtilmiştir.

Anılan Yönetmeliğin tedavi ve yol giderlerinin kimler için, hangi hal ve şartlarda sağlanacağı "tedavi ve yol giderlerinden yararlanacak olanlar" başlıklı 3 üncü maddesinin (d) bendinde "Devlet Memurunun aile yardımı ödeneğine hak kazanan çocukları," denilmekte, bakmakla yükümlü olduğu kişileri bildirme başlıklı 40 ıncı maddesinde ise "Her Devlet memuru, tedavi yardımından yararlanabilecek eşi, bakmakla yükümlü olduğu ana, baba ve aile yardımı ödeneğine müstehak çocuklarını gösterir bir beyanname vermekle yükümlüdür. (Örnek 6).
Tedavi yardımından yararlanacak ana ve babanın birden fazla Devlet memuru (bu yönetmeliğin 48 inci maddesi kapsamına giren kurumlar personeli dahil) olan çocukları varsa, bu ana ve baba çocuklarından birinin beyannamesinde gösterilir.
Beyannamede gösterilen şahısların durumunda bir değişiklik meydana geldiğinde memur 15 gün içinde yeniden bir beyanname düzenleyerek ilgili mercie verir.
(Değişik:14/5/2001-2001/2473 K.) Karı ve kocanın her ikisinin de bu Yönetmelikten yararlanan memur olması halinde aile yardımı ödeneğine müstehak çocuklar anne veya babadan yalnız biri tarafından düzenlenecek beyannamede, boşanma ve ayrılık vukuunda ise, mahkeme çocuğun velayetini hangi tarafa vermişse, çocuk onun tarafından düzenlenecek beyannamede gösterilir." hükmü yer almaktadır.

Mer'i mevzuat, çocukların tedavi yardımından faydalanmalarını ikiden fazla dahi olsa aile yardımına müstehak olmalarına ve yönetmelik hükümlerine uygun olarak beyan etmelerine bağlanmıştır. Beyan usulü yukarıda yer verilen Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan yönetmelik ile düzenlenmiştir. Bakanlar Kurulu bu yetkiyi 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 210 uncu maddesinin belirtilen son fıkrasından almıştır. Bu çerçevede, usul ve esası düzenlemiş yönetmelik ekinde beyannamenin örneğini yayımlamıştır.

Bu itibarla, Devlet memurunun çocuklarının tedavi yardımının memurun kurumunca ödenmesi memurun çocuğunun aile yardımı ödeneğine müstehak olması ve belirtilen yönetmelik hükmü uyarınca beyanname vermesine bağlanmıştır.

Aile yardımı ödeneğine müstehak olma durumunu inceleyecek olursak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Aile Yardımı Ödeneği başlıklı 202 nci maddesinde"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.
Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 250, çocuklarından her biri için de 50 gösterge rakamının aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Ancak ikiden fazla çocuk için aile yardımı ödeneği verilmez. Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını 5 katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Dul memurların çocukları için yukarıdaki fıkralar hükmü uygulanır.
Boşanma veya ayrılık vukuunda mahkeme bu yardımın hangi tarafa ve ne oranda verileceğini de kararında belirtir.
Devlet memurunun, geçimini sağladığı üvey çocukları için de bu ödenek verilir." hükmü ve "aile yardımı ödeneğine hak kazanma" başlıklı 204 üncü maddesinde "Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır." hükmü ile "aile yardımı ödeneği hakkını kaybetme" 205 inci maddesinde "Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder." hükümleri ile düzenlenmiş bulunmaktadır.

"Çocuk İçin Aile Yardımı Ödeneği Verilmeyecek Haller" ise 206 ncı maddede "Aşağıdaki hallerde çocuklar için aile yardımı ödeneği verilmez:
1. Evlenen çocuklar,
2. 19 yaşını dolduran çocuklar,
(19 yaşını bitirdiği halde evlenmemiş kız çocuklarına 25 yaşını dolduruncaya ve yüksek öğrenim yapmakta bulunan erkek çocuklar için 25 yaşını geçmemek üzere öğrenimlerini bitirinceye kadar ve çalışamayacak derecede malüllükleri resmi sağlık kurulu raporu ile tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.)
3. Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç),
4. Burs alan veya Devletçe okutulan çocuklar."olarak düzenlenmiştir.

Diğer tarftan, Aile Yardımı Ödeneğinin Ödeme Usulü anılan Kanunun 203'üncü maddesinde yer alan "Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklarıyla birlikte ödenir.
Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.
Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez." hüküm ile belirlenmiştir. Ayrıca, idarenin memura bu yardımın ödenmesi için Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğinde belirtilen beyannamenin verilmesi gereklidir. Diğer taraftan, 657 sayılı Kanunun mezkur 203 üncü maddesi ödeme usulüne ve Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliği hükmü uyarınca talep edilen belge de ödenmeye ilişkin olup hak kazanmaya ilişkin değildir.

Yukarıda yer verilen hükümler çerçevesinde tedavi yardımından faydalanmak için aile yardımı ödeneğini alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Devlet memurunun çocuklarının tedavi yardımından faydalanması için çocuklarının 657 sayılı Kanun uyarınca aile yadımı ödeneğine müstehak olması (hak etmesi) ve aynı Kanunun 210 uncu maddesi uyarınca yürürlüğe konulan Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği'nde belirtilen esas ve usule uygun olarak devlet memurunun beyan etmesine bağlıdır.

İşgüzar ve mevzuat bilmeksizin aile yardımı ödeneği ödenmeyen Devlet memurunun çocuklarının tedavi giderlerinin karşılanmaması uygulaması gayri yasal olup, hukuki mesnetten yoksun bulunmaktadır. Genel uygulama bu çerçevede yapıla gelmektedir. Yani Anne ve babanın her ikisinin de Devlet memuru olması halinde aile yardımı ödeneğine müstehak çocukları tedavi giderlerinin Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri 40 ıncı maddesi uyarınca beyanname anne tarafından verilmişse annenin kurumu, baba tarafından verilmişse babanın kurumu tarafından karşılanması gerekir.