Harcırahlara ilişkin genel bir değerlendirme

Soru

Cevap

Bilindiği üzere, 2003 Yılı Mali Bütçe Kanunu'nun 51'nci maddesi ile, 6245 sayılı Harcırah Kanunu kapsamında yer alan veya almayan kamu kurum ve kuruluşlarında; "istihdam edilme şekline bakılmaksızın, ilk defa veya yeniden göreve alınanlar ile bunların aile fertlerine harcırah ödenmeyeceği" belirtilmişti. Yine aynı maddenin ikinci fıkrasında; "kendilerinin yazılı talebi üzerine 1.4.2003 tarihinden itibaren naklen ataması yapılanlar ile başka yerlerde sürekli veya geçici olarak görevlendirilenlere harcırah verilmeyeceği" belirtilmişti.

Ancak 2003 Yılı Mali Bütçe Kanununun bu hükümleri hakkında Anayasa Mahkemesi'nce 22.7.2003 tarihinde yürürlüğü durdurma kararı verilmiştir. Bu karar üzerince hükümet tarafından yeni bir kanun tasarısı hazırlanmış ve bu tasarı 4969 sayılı Kanun olarak yasalaşmıştır. Bu Kanun ise 12.8.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Bu Kanun ile 6245 sayılı Harcırah Kanunu'nun bazı hükümleri, yukarıda yer verdiğimiz 2003 Yılı Mali Bütçe Kanunu'ndaki hükümler bağlamında değiştirilmiştir.

12.8.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 4969 sayılı Kanun çerçevesinde harcırahlarla ilgili şu beş genel tespit yapılabilir.

12.8.2003'ten sonra harcırah verilmeyecektir: 12.8.2003 tarihinden itibaren ilk defa veya yeniden ataması yapılanlar ile kendi isteğiyle naklen ataması yapılanlara harcırah verilmeyecektir. Bu hususa ilişkin düzenleme 6245 sayılı Kanun'da yapıldığı için bu kesin bir durumdur. Dava açarak hak talep etmek mümkün değildir.
12.8.2003-22.7.2003 tarihleri arasında ilk defa veya yeniden atananlar ile kendi isteği çerçevesinde naklen ataması yapılanların durumu: 4969 sayılı Kanun'un 12.8.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmasına rağmen Kanun'un harcıraha ilişkin hükümleri 22.7.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe konulmuştur. Böylece Kanun geriye yürütülmüştür. Oysaki hukuk devletinde aslolan kazanılmış hakların korunmasıdır. Bu çerçevede, 22.7.2003-12.8.2003 tarihleri arasında naklen atanması yapılanların önce idarelerine bir dilekçe ile başvurarak harcırahlarını talep etmesi, daha sonra da idareden gelen olumsuz cevap üzerine (60 gün içinde cevap verilmemesi de olumsuz cevap sayılır) idare mahkemesinde dava açması gerekmektedir. Geriye yürüyen düzenlemenin hukuk ihlali içerip içermediğine İdare Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi karar verecektir. Örnek dava dilekçesi bakınız Memurlar.Net Örnek Dilekçeler.
Eş veya Sağlık Durumundan Dolayı Naklen Ataması yapılanların Durumu: 6245 sayılı Harcırah Kanunu'nda yapılan değişikliklerden sonra Maliye Bakanlığı'nca kanunun uygulanmasını göstermek üzere 37 seri nolu Harcırah Kanunu Genel Tebliği yayımlanmıştır. Bu tebliğde yer verilen bir görüş ile sadece "ilgili kurumca re'sen ataması yapılanlara, başka bir ifade ile kişinin isteğine bağlı olmaksızın kurumlarca doğrudan ataması yapılanlara harcırah ödenecek, bunun dışında ilgililerin yazılı talepleri üzerine gerçekleştirilen atamalar için harcırah ödenmeyecektir" ifadesine yer verilmiştir. Ayrıca ".. mevzuatı gereğince ilgililerin yazılı talepleri aranmaksızın yapılması gerekli ve zorunlu olan atamalar ile kurumların hizmet ihtiyacı veya idari ihtiyaç nedeniyle yaptıkları atamalar, re'sen atamalardır. Bu çerçevede; eş durumu, öğrenim durumu, sağlık sebepleri ile benzeri mazeretlere dayalı olarak ilgililerin yazılı talepleri üzerine yapılan atamalar için harcırah ödenmeyecektir." hükümleri de tebliğ'de yer almıştır. Ancak, eş veya sağlık durumunda yapılması gerekli olan naklen atamalar; Anayasa'mızın 41'nci maddesi, 657 sayılı Kanunun 72'nci maddesi ve Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmelik hükümleri gereğince, ataması yapılması zorunlu atamalardır. Bu konuya ilişkin olarak ilgililerin, önce idarelerine bir dilekçe ile başvurarak harcırahlarını talep etmesi, daha sonra da idareden gelen olumsuz cevap üzerine (60 gün içinde cevap verilmemesi de olumsuz cevap sayılır) Danıştay Başkanlığı'na dava açması gerekmektedir. Geriye yürüyen düzenlemenin hukuk ihlali içerip içermediğine İdare Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi karar verecektir. Örnek dava dilekçesi bakınız Memurlar.Net Örnek Dilekçeler.
22.7.2003 tarihinden önce ataması yapılanların durumu: Bilindiği üzere, bir çok defalar 2003 Mali Yılı Bütçe Kanunu'nda yapılan düzenlemelerin Anayasa'ya aykırı olduğunu belirtmiştik. Bu bağlamda bir çok ziyaretçimiz dava açmış durumdalar. Bu kişiler hakkında Anayasa Mahkemesi'nin verdiği yürütmeyi durdurma kararı karşısında idare mahkemeleri de yürütmeyi durdurma kararı vermiş, karar vermemiş olan mahkemeler de Anayasa Mahkemesi'nin vereceği iptal kararından sonra kararlarını verecektir. Diğer taraftan, 2003 yılı içerisinde (22.7.2003 tarihinde önce) ilk defa veya yeniden ile naklen ataması yapılanlardan dava açmamış olanların idarelerine bir dilekçe ile başvurarak önce olumsuz bir karar almaları (60 gün içinde bir cevap verilmemesi de olumsuz karar sayılır) daha sonra da idare mahkemelerinde dava açmaları gerekmektedir. Bu konuda hakimlerin ne karar vereceğini net olarak belirtmek mümkün değildir. Ancak daha önce ataması yapılanlardan harcırah almak isteyenler için bu tür bir yolun da olduğunu belirtmek istiyoruz.
Geçici görevlendirilenlerin durumu: Bilindiği üzere, 2003 Mali Yılı Bütçe Kanunu ile geçici görevlendirmelerde de harcırah verilmeyeceği belirtilmekteydi. Ancak, 4969 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemede, geçici görevlendirme, harcırah verilmeyecek durumlar kapsamına alınmamıştır. Bu nedenle 22.07.2003 tarihinden itibaren geçici olarak görevlendirilenlere harcırah verilmesine devam edilecektir