Yaşlılık aylığı alanlar, Devlet memuru olursa

2005 YILI ÖNCESİ DURUM:

1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5277 sayılı 2005 Mali Yılı Bütçe Kanununun 25. maddesi (f) fıkrası öncesi durum neydi, bu konuyu izah etmekle başlayacağız.

Sigortalı çalışmalarından dolayı yaşlılık aylığı bağlanmış olan kişiler, aylıklarını almaya devam edebilir, bu süre zarfında devlet memurluğu görevlerini de yapabilirler.

Devlet memurluğu görevlerinden dolayı 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu şartlarını yerine getirdiklerinde (ki bu şartlar hizmet ve yaş şartıdır) Sigortadan ve Emekli Sandığından iki aylık alma imkanları vardır.

Memur emekli aylığını almakta iken özel sektör hariç resmi sektör sigortalı göreve girmesi durumunda emekli aylıkları kesilir.

1 OCAK 2005 SONRASI DURUM:

27/12/2004 tarih ve 5277 sayılı 2005 Mali Yılı Bütçe Kanununun 25.maddesinin (f) fıkrası ile (31/12/2004 tarihli mükerrer Resmi Gazetede yayımlanmıştır) emekli veya yaşlılık aylığı alanların yeniden görev almaları halinde aylıklarının kesilmesi veya kesilmemesi durumları açıklanmıştır.

Madde 21/04/2005 tarih ve 5335 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin (c) fıkrası ile yürürlükten kaldırılmıştır. Kaldırılan hükümlerin aynı ibareleri 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinde yeniden yer almıştır. (27,04,2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

30 uncu madde hükmü aşağıdaki şekildedir.

“Madde 30- Cumhurbaşkanı tarafından atananlar, Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararnameyle atanan veya görevlendirilenler, Türkiye Büyük Millet Meclisince yapılan seçimler sonucunda görev verilenler ile yükseköğretim kurumlarının öğretim üyeliklerine ve Sağlık Bakanlığının tabip ve uzman tabip kadrolarına yapılacak atamalar hariç olmak üzere, herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar, genel bütçeye dahil dairelerin, katma bütçeli idarelerin, döner sermayelerin, kefalet sandıklarının, sosyal güvenlik kurumlarının ve bütçeden yardım alan kuruluşların kadrolarına açıktan atanamazlar. Diğer kanunların bu fıkraya aykırı hükümleri uygulanmaz.

Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar bu aylıkları kesilmeksizin; genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarda herhangi bir kadro, pozisyon veya görevde çalıştırılamaz ve görev yapamazlar.

Diğer kanunların emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta iken emeklilik veya yaşlılık aylıkları ve/veya diğer tazminatları kesilmeksizin atanmaya, çalıştırılmaya veya görevlendirilmeye izin veren hükümleri ile 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun ek 11 inci maddesine göre 1.1.2005 tarihinden önce alınmış Bakanlar Kurulu kararları uygulanmaz.

Bu maddenin ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri;

a) Cumhurbaşkanlığına seçilenler,

b) Dışarıdan Bakanlar Kurulu üyeliğine atananlar,

c) Yasama Organı üyeliğine seçilenler,

d) Mahalli idareler seçimleri sonucuna göre görev alanlar,

e) Sadece toplantı veya huzur ücreti yada hakkı ödenen görevleri yürütenler ile yönetim ve denetim kurulu üyeliği ücreti karşılığında görevlendirilenler,

f) Yaş haddini aşmamış olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ders ücreti karşılığı ders görevi verilenler (üniversitelerde ders ücreti karşılığı ders görevi verilenler hakkında yaş haddini aşmamış olmaları kaydı aranmaz.),

g) Vakıf üniversitelerinde görev alanlar,

h) Özel kanunlarında emeklilik veya yaşlılık aylığı kesilmeksizin çalıştırılma veya görev yapma hakkı verilenlerden Cumhurbaşkanı tarafından atananlar, Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararname ile atanan veya görevlendirilenler ve Türkiye Büyük Millet Meclisince yapılan seçimler sonucunda görev verilenler,

i) 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 60 ıncı maddesinin (a) fıkrası uyarınca Yasama Organı üyeliğinin bitiminden sonra öğretim üyesi olarak atanmış olanlar,

Hakkında uygulanmaz.”

Bu hüküm, aylıkların kesilmesi konusunda önemli bir değişiklik yapmıştır. Değişiklik neyi getirmiştir.

Aylıkların kesilip-kesilmeyeceği konusu;

1.1.2005 öncesi sigorta emeklisi özel sektör veya resmi bir sektörde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak sigortalı çalışması durumunda emekli aylıklarını alabiliyorlardı. Ancak, 1.1.2005 sonrası resmi bir sektörde sigortalı olarak çalışma halinde emekli aylıklarını alma durumları ortadan kalkmış bulunmaktadır. Özel sektörde sosyal güvenlik destek primi ödenmek suretiyle sigortalı çalışılması halinde bir durum değişikliği olmamıştır.

1.1.2005 öncesi memur emeklisi özel sektörde sosyal güvenlik destek primine veya malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak sigortalı çalışması durumunda emekli aylıklarını alabiliyor 1.1.2005 sonrası da özel sektörde sosyal güvenlik destek primine veya malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak sigortalı çalışması halinde emekli aylıklarını alma durumlarında bir değişiklik olmamıştır. Resmi sektör sigortalı çalışma halinde de emekli aylıklarını almama durumları devam etmektedir. Memur emeklisinin özel sektör sigortalı çalışılması halinde bir durum değişikliği de olmamış, bu aylıklarını almaya devam edebilmektedirler.

Sigorta emekli aylığı alırken memurluk hizmetine giren kişinin madde uyarınca aylıklarının kesilmesi durumu, sigortalı hizmetler ile memurluk hizmetlerinin birleştirmesini gerektirir mi?

Hizmetlerin birleştirilmesi konusuna açıklık 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanununda yer alan ibarelerle yapılmıştır.

Madde hükümleri;

“Hizmet sürelerinin birleştirilmesi:

Madde 4 – Kurumlara tabi çeşitli işlerde çalışmış olanların hizmet süreleri, aynı tarihlere rastlamamak kaydıyla bu Kanuna göre aylık bağlanmasına hak kazanıldığında birleştirilir.

Ancak,hizmet süreleri toplamının aylık bağlanmasına yeterli olmaması halinde, bu Kanun hükümleri uygulanmaz.

Hizmetlerin ihyası:

Madde 5 – Bir kurumla ilişiği kesildikten sonra diğer kurumlardan birinde sigortalı olanların, önceki kurumlarda birikmiş prim ve kesenekleri geri verilmez ve toptan ödemeleri yapılmaz.

…

Ancak, kurumlardan birinden aylık bağlanmış (malullük ile vazife malullüğü aylığı bağlananlardan kontrol muayeneleri sonunda aylığı kesilmiş bulunanlar hariç) veya aylık alma haklarını kaybetmiş olanların, söz konusu devrelere ait hizmet süreleri yapılacak birleştirmede dikkate alınmaz.”

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 63 üncü maddesi;

“Yaşlılık aylığı alanların yeniden çalışmaları:

Madde 63 –

A) (Değişik: 16/10/2007-5698/2 md.) Bu Kanuna göre yaşlılık aylığı almakta iken, sigortalı olarak çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları çalışmaya başladıkları tarihte kesilir.

Yaşlılık aylıkları kesilenlerden yeniden çalıştıkları süre zarfında 78 inci maddeye göre prime esas kazançları üzerinden 73 üncü madde gereğince prim alınır. Yaşlılık aylıkları kesilenlerden işten ayrılarak yaşlılık aylığı verilmesi için yazılı talepte bulunan sigortalıya yeniden bağlanacak yaşlılık aylığı talep tarihini takip eden ödeme döneminden başlanarak ödenir.

Yeni aylık, eski aylığın kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılan artışlar uygulanarak ikinci fıkrada belirtilen aylık başlangıç tarihi itibariyle bulunan tutarı ile emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmî aylığın toplamından oluşur. Emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmî aylık, talep tarihindeki emeklilik öncesi ve sonrası prim ödeme gün sayısı toplamı üzerinden, 61 inci maddeye göre hesaplanan aylığın emeklilik sonrası prim ödeme gün sayısına orantılı bölümü kadardır.

B) Bu Kanuna göre yaşlılık aylığı almakta iken sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlayanların yazılı talepte bulunmaları halinde yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam olunur. Ancak bunlardan 78 inci maddeye göre tespit edilen prime esas kazançları üzerinden % 30 oranında Sosyal Güvenlik Destek Primi kesilir. Bu primin 1/4'ü sigortalı hissesi, 3/4'ü işveren hissesidir.

…

Sosyal Güvenlik Destek Primi ödenmiş süreler, bu Kanuna göre sigortalılık süresinden sayılmaz ve 24/5/1983 tarih ve 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına

Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun hükümleri uygulanmaz, 64 üncü madde hükmüne göre toptan ödeme yapılmaz. Ancak iş kazası veya meslek hastalığı halinde 12 nci madde hükümleri uygulanır.

Bu Kanuna göre yaşlılık aylığı almakta iken sigortalı bir işte çalışmaları dolayısıyla bu maddenin (A) fıkrasına göre yaşlılık aylığı kesilenler, çalıştıkları süre içinde (B) fıkrasında yazılı hükümlerin uygulanmasını; (B) fıkrasına göre yaşlılık aylığı kesilmeden çalışanlar ise çalıştıkları süre içinde haklarında (A) fıkrasında yazılı hükümlerin uygulanmasını isteyebilirler.”

Bu konuda değerlendirmemiz:

Sigortalı emekli aylığını alan kişinin bu aylığı 5277 veya 5335 sayılı Kanunla aylığının kesilmesi hali hariç, kanun uyarınca ancak yeniden sigortalı bir göreve girmesi ve malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim ödemesi halinde 506 sayılı Kanunun 63 üncü maddesi hükmüne göre mümkün olabilecektir.

5277 veya 5335 sayılı Kanun 506 sayılı Kanunun bu hükmüne bakılmadan re’sen aylıkların kesilmesini ve bu kesme işleminde çalışma şekline de, yani sosyal güvenlik destek primine tabi mi yoksa malullük yaşlılık ve ölüm sigorta primlerine bağlı olarak mı çalışıyor bu duruma kanunun lafzının bakmaması nedeniyle, aylık bağlanmış olan sigortalı hizmetlerin memurluk hizmetleriyle birleştirilemeyeceğini düşünmekteyiz.

Aylıkların kesilmesi durumunda tek aylık mı, yoksa çift aylık mı ödenir?

Sigorta emeklisi kişi, devlet memurluğu hizmetine girer ise, sigorta aylıklarını 5335 sayılı Kanunun amacına uygun olarak alamayacaktır. Ancak devlet memurluğu hizmetinden ayrılması halinde sigorta aylığını yeniden alır. Devlet memurluğunda en az 15 hizmet yılı ve 61 yaşını da doldurmuş ise devlet memuru emeklisi olarak bu aylığını da alabilecektir. Bu durumda iki aylık alabilmektedir.

Devlet memuru emekli olabilme şartının diğer durumları;

8.9.1999 tarihinden önce devlet memuru olan kadın memurlarda 20 yıl, erkek memurlarda 25 yıl hizmet bulunması, ayrıca 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununun geçici 205 inci maddesinde ibarelerini bulan yaş gruplarından durumlarına uygun olan yaşın doldurulması gerekmektedir.

8.9.1999 tarihi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlük tarihinden önce devlet memuru olanlarda kadın ve erkek memurların 25 hizmet yıllarının bulunması, kadın memurların 58, erkek memurların ise 60 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir.

- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre göreve başlayan devlet memurlarında ise bu Kanun 28. maddesi esas alınacaktır. Genel kural Kadın 58, erkek 60 yaş ile birlikte 9000 gün (25 yıl), kademeli geçiş süreci farklı olmaktadır.

Aylıkların kesilmesi şartları yeni Kanunda nasıl?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda yaşlılık aylıklarının kesilmesi hususu 30 uncu maddede açıklanmıştır. 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa sigortalı olanları ilgilendiren bir madde olarak görülmektedir.

“Yaşlılık aylığının başlangıcı, kesilmesi veya sosyal güvenlik destek primi ödenmesi

MADDE 30- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının;

a) (a) ve (b) bentlerinde belirtilen sigortalılardan yaşlılık aylığına hak kazananlara, yazılı istek tarihinden sonraki,

b) (Değişik: 17/4/2008-5754/18 md.) (c) bendinde belirtilen sigortalılardan yaşlılık aylığına hak kazananlara, yetkili makamdan alınan emekliye sevk onayı üzerine görevleriyle ilişiğinin kesildiği tarihi takip eden,

c) (Değişik: 17/4/2008-5754/18 md.) (c) bendinde belirtilen sigortalılardan her ne şekilde olursa olsun görevinden ayrılmış ve daha sonra başka bir sigortalılık haline tabi olarak çalışmamış olanlar ile kontrol muayenesi sonucu aylığı kesilenlerden yaşlılık aylığına hak kazananlara ise istek tarihini takip eden,

ay başından itibaren aylık bağlanır.

Aylığın ödenmesine başlanacağı tarihte hastalık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneği almakta olan sigortalının yaşlılık aylığı, geçici iş göremezlik ödeneği verilme süresinin sona erdiği tarihi takip eden ay başından başlar. Ancak, bağlanacak yaşlılık aylığı geçici iş göremezlik ödeneğinin aylık tutarından fazla ise, aradaki fark birinci fıkraya göre tespit edilecek tarihten başlanarak verilir.

(Değişik üçüncü fıkra: 17/4/2008-5754/18 md.) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerden yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra;

a) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi hariç olmak üzere bu Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir. Bunlardan bu Kanuna tabi çalıştıkları süre zarfında 80 inci maddeye göre belirlenen prime esas kazançları üzerinden 81 inci madde gereğince kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına ait prim alınır. Yaşlılık aylığı kesilenlerden, işten ayrılarak veya işyerini kapatarak yeniden yaşlılık aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunanlara ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere, yazılı istek tarihini veya görevinden ayrıldığı tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden yaşlılık aylığı hesaplanarak bağlanır. Yeni aylık, eski aylığın kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılacak artışlar uygulanarak bu fıkrada belirtilen aylık başlangıç tarihi itibarıyla bulunan tutarı ile emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmi aylığın toplamından oluşur. Emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmı aylık, talep tarihindeki emeklilik öncesi ve sonrası prim ödeme gün sayısı ve emeklilik sonrası çalışmaya ait prime esas kazançları üzerinden 29 uncu maddeye göre hesaplanan aylığın emeklilik sonrası prim ödeme gün sayısına orantılı bölümü kadardır.

b) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi hariç olmak üzere diğer alt bentlerine tabi çalışmaya başlayanlardan aylıklarının kesilmemesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilir. Bunlardan, almakta oldukları aylıklarının % 15’i oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir. Ancak kesilecek olan bu tutar, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalılara ilgili yılın Ocak ayında ödenen en yüksek yaşlılık aylığından alınabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olamaz. Bu sigortalılardan ayrıca kısa vadeli sigorta kolları primi alınmaz. Sosyal güvenlik destek primine tabi olanların primleri, aylıklarından kesilmek suretiyle tahsil edilir. Sosyal güvenlik destek primi ödenmiş veya bildirilmiş süreler bu Kanuna göre malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim ödeme gün sayısına ilâve edilmez, 31 inci ve 36 ncı madde hükümlerine göre toptan ödeme yapılmaz.

(Mülga dördüncü fıkra: 17/4/2008-5754/18 md.)

(Değişik beşinci fıkra: 17/4/2008-5754/18 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi faaliyete başladığı için üçüncü fıkranın (a) bendine göre yaşlılık aylığı kesilenler, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılıkları devam ettiği süre içinde bu maddenin üçüncü fıkrasının (b) bendi hükümlerinin uygulanmasını; (b) bendi hükümlerine göre sosyal güvenlik destek primine tabi olanlar ise haklarında üçüncü fıkranın (a) bendi hükümlerinin uygulanmasını isteyebilirler.”

Ayrıca, 5510 sayılı Kanunun 105. maddesinde, 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin dikkate alınması yönünde hükme yer verildiği de görülmektedir.

“Uygulanmayacak hükümler

MADDE 105- (Değişik: 17/4/2008-5754/63 md.)

21/4/2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi, 26/10/1990 tarihli ve 3671 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi ile 10/7/1987 tarihli ve 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 5 inci maddesinin on birinci fıkrası hariç olmak üzere, diğer kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.”