İşçilerin yıpranma süreleri nasıldır?

Web sitemizde memurların yıpranma süreleri nasıldır, ne şekilde işlem görür, konusunu değerlendirmiştik. Genel olarak memurların sosyal güvenlik konularına sitemizde yer vermemizle birlikte zaman zaman memurluktan ayrılıp işçi veya esnaf olanların sosyal güvenlik konularına da değinmekteyiz. Nitekim, ziyaretçilerimizden "işçiler açısından yıpranma payının anlatan bir dosya hazırlasanız " şeklinde yorum/taleplerde almaktayız.

Bu nedenle bu yazımızda işçilerin yıpranma sürelerinin ne şekilde olduğunu değerlendirmekteyiz.

Memurların yıpranma süreleri, kanunlarda fiili hizmet süresi zammı olarak ifade edilir. Kanunlarda yer alan işçilere uygulanan ifadesi ise itibari hizmet süresidir.

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 60 ve Ek Madde 5 hükmünde itibari hizmet süresi zammının kapsamı ve faydaları belirtilmiştir. Kapsam tablosu aşağıya alınmıştır.

Kapsamda sayılan işlerde mutlaka 3600 gün prim ödemek suretiyle çalışmış bir işçi, prim ödemiş olduğu sürenin ¼ ü bu işçinin sigortalılık süresine eklenir. 3600 günü olmayan işçi itibari hizmet süresinden yararlanamıyor.

Sigortalılık süresi, işçilerin emeklilik yaş gruplarını belirler. 506 sayılı Kanunun geçici madde 81 hükmünde kademelendirilmiş yaş gruplarının tespit edilmesinde itibari hizmet süresi ne kadar ise o süre prim ödemek suretiyle çalışmaya başladığı tarihi daha öne alır. Azami olarak 5 yıl itibari hizmet süresi düşülerek, işçinin emeklilik yaş grubu tespit edilir. Örneğin: 1/10/1992 tarihinde işçi olarak çalışmaya başlayan kişinin, sigortalılık başlangıcı azami 5 yıl itibari hizmet süresi varsa 1/10/1987 olacak ve emeklilik yaş grubu daha erken tamamlanmış olacaktır.

İtibari hizmet süresi işçinin sadece yaş grubunu daha erken tamamlamaya fayda sağlar, işçinin çalışmış olduğu süreyi artırmaz.

2008 yılı Ekim ayından önceki işçilerde bu şekilde uygulanmaktadır..

Ancak, memurlardan farklı olarak uygulanan bu işlemler 2008 yılı Ekim ayından itibaren yürürlüğünü sürdüren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 40 hükmü ile bütünleştirilmiştir. Aynı şekilde yıpranma süreleri fiili hizmet süresi zammı olarak adlandırılmış ve işçinin de çalışma süresine eklenilmesi sağlanmıştır.

2008 yılı Ekim ayından sonra fiili hizmet süresi zamları yaş gruplarından azami 3 yılı geçmemek üzere yaş gruplarından düşürülmekte ve yaş grupları daha erken tamamlanabilmektedir. Aşağıdaki tabloda yer alan 13 ve 14 üncü gruplardakilerden azami 8 yıl yaş gruplarından düşürülmektedir.

NOT: 2008 yılı Ekim ayından önce çalışmaya başlayan hem memurların hem de işçilerin fiili hizmet süresi zammı ve/veya itibari hizmet süresi işçi için 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Ek Madde 5, memur için 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu Madde 32 hükümleri uygulanmaktadır. Ancak her iki Kanun maddesinde 5510 sayılı Kanunla ekleme ve çıkarma suretiyle bazı meslek grupları değiştirilmiştir. Bugün için, yani 2008 yılı Ekim ayından sonraki sürelerde her iki meslek grubu için de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 40 hükmündeki meslek gruplarına fiili hizmet süresi zammı uygulanmaktadır.

Ek Madde 5-
506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların aşağıda sayılan görevlerde geçen sigortalılık sürelerine, bu sürelerin her tam yılı için, hizalarında gösterilen süreler, sigortalılık süresi olarak eklenir.

5510 SK/ MADDE 40-

Aşağıda belirtilen işyerlerinde ve işlerde 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında çalışan sigortalıların prim ödeme gün sayılarına, bu işyerlerinde ve işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için karşılarında gösterilen gün sayıları, fiili hizmet süresi zammı olarak eklenir. 360 günden eksik sürelere ait fiili hizmet süresi zammı, 360 gün için eklenen fiili hizmet süresi ile orantılı olarak belirlenir. Çalışmanın fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilebilmesi için, tablonun (13) ve (14) numaralı sıralarında belirtilen sigortalılar hariç sigortalının kapsamdaki işyerleri ile birlikte belirtilen işlerde fiilen çalışması ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalması şarttır. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/42 md.) Tablonun (10) numaralı sırasında belirtilen sigortalıların, fiili hizmet süresi zammından yararlandırılacakları dönem içinde kalan; yıllık ücretli izin, sıhhi izin, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası hazırlık sürelerinde fiilen çalışma ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalma şartı aranmaz.

Aşağıdaki bentlerden birden fazlasına dahil olanlar için, en yüksek olan bentten fiili hizmet süresi zammı uygulanır.

Bu maddenin birinci fıkrası hükmüne göre hesaplanan fiili hizmet süresi zammı, yukarıdaki tablonun (13) ve (14) numaralı sırasında yer alan sigortalılar için sekiz, diğer sigortalılar için beş yılı geçmemek üzere uzun vadeli sigorta kolları uygulamasında prim ödeme gün sayısına eklenir. Bu sürelerin, üç yılı geçmemek üzere; (18) numaralı sırasında bulunanlar için tamamı diğerleri için yarısı emeklilik yaş hadlerinden indirilir. Tablonun (10) numaralı sırasında yer alan sigortalılar için bu fıkradaki süre sınırı uygulanmaz. (1)

Yukarıdaki fıkrada belirtilen yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için ölüm ve malüliyet halleri ile (18) numaralı sırada bulunanlar hariç tablonun (10) numaralı sırasında yer alan sigortalıların en az 1800 gün, diğer sıralarda yer alan sigortalıların ise en az 3600 gün belirtilen işyeri ve işlerde çalışmış olmaları şarttır. (2)

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usül ve esaslar Kurumun önerisi üzerine Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenir.