Vekaleten atamada kurumların takdir yetkisi

Memurların vekaleten atanması 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86. Maddesinde yer almaktadır. Bu maddede "Memurların kanuni izin, geçici görev, disiplin cezası uygulaması veya görevden uzaklaştırma nedenleriyle işlerinden geçici olarak ayrılmaları halinde yerlerine kurum içinden veya diğer kurumlardan veya açıktan vekil atanabilir.

Bir görevin memurlar eliyle vekaleten yürütülmesi halinde aylıksız vekalet asıldır.

Ancak, ilkokul öğretmenliği (Yaz tatili hariç), tabiplik, diş tabipliği, köy ve beldelerdeki ebelik ve hemşirelik, eczacılık, mühendis ve mimarlık, veterinerlik, vaizlik, Kur'an kursu öğreticiliği, imam-hatiplik ve müezzin-kayyımlığa ait boş kadrolara, Maliye Bakanlığının izni (mahalli idarelerde izin şartı aranmaz) ile açıktan vekil atanabilir.

Aynı kurumdan ayrılmalar dolayısiyle atanan vekil memurlara vekalet görevinin 3 aydan fazla devam eden süresi için, kurum dışından veya açıktan atananlarla kurum içinden ilkokul öğretmenliğine atanan öğretmenler ile veznedarlık görevine atananlara göreve başladıkları tarihten itibaren vekalet aylığı ödenir.

Bu Kanuna tabi kurumlarda çalışan veteriner hekim veya hayvan sağlık memurları, veteriner hekim veya hayvan sağlık memuru bulunmayan belediyelerin veterinerlik veya hayvan sağlık memurluğu hizmetlerini ifa etmek üzere bu hizmetlerle ilgili kadrolara vekalet aylığı verilmek suretiyle atanabilirler.

Yukarıda sayılan haller dışında, boş kadrolara ait görevler lüzum görüldüğü takdirde memurlara ücretsiz olarak vekaleten gördürülebilir.

Bu Kanuna tabi kurumlarda, mali, nakdi ve ayni sorumluluğu bulunan saymanlık kadrolarının boşalması halinde bu kadrolara işe başladıkları tarihten itibaren vekalet aylığı verilmek suretiyle memurlar arasından atama yapılabilir.

Açıktan vekil olarak atananlara, bir yılda yirmi günü geçmemek üzere çalıştıkları her ay için iki gün yıllık izin verilir. Bu iznin kullanımında, bir sonraki yıla devredilme hali dışında Devlet memurları için öngörülen hükümler uygulanır." hükmü, 175. Maddede "Bir göreve vekaleten atanan memurlara vekalet edilen görevin kadro derecesinin birinci kademesinin üçte biri, açıktan atananlara ise (Köy ve kasaba imamlığı kadrolarına atananlara 146 ncı maddede yazılı asgari ücret aylık tutarından aşağı olmamak üzere) üçte ikisi verilir. Bulundukları yerden başka bir yerdeki bir göreve vekalet suretiyle atananlara, Harcırah Kanununun geçici görevle başka yere gönderilenlere ilişkin hükümleri uygulanır.

Ancak, kurum içinden veya diğer kurumlardan vekalet edenlere vekalet aylığı ödenebilmesi için, vekilin asilde aranan şartları taşıması zorunludur." hükmü bulunmaktadır.

Hükümlere göre, dolu ya da boş kadrolara vekil atamada kurumların takdir yetkisi bulunmaktadır. Burada asilde aranan şartları taşıma kaydının vekalet aylığı ödenebilmesi açısından bir zorunluluk ifade ettiğini düşünüyoruz. Buna göre, asile ait şartları taşımayanlardan vekil atananlara vekalet aylığı ödenmeyecektir.

Ancak tabi ki kurumların takdir yetkisi sınırsız değildir. Yargı kararlarında da belirtildiği gibi yetkili merciler takdir yetkilerini, kamu yararı ve hizmet gerekleri çerçevesinde kullanmalıdır. Vekaleten atamalarda asilde aranan şartlara sahip memurlara öncelik tanınması, bu şartları sahip vekil memur bulunmadığı hallerde, hizmetin aksamadan yürütülebilmesi için asilde aranan şartlara en yakın memurlar arasından vekil seçilmesi bu ilkelere daha uygun olacaktır.

Anayasanın 125. Maddesinde "İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır." hükmü, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Hakkında Kanununda idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından iptal davası açılabileceği hükmü bulunmaktadır. Vekaleten atama işlemi idari işlem niteliğinde olduğundan bunlar da idari yargı denetimindedir.