Memurun ölümünde, yabancı uyruklu eşine aylık bağlanır mı?

5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu Ek Madde 59 hükmü şu şekildedir:

"Türk vatandaşlarıyla evlenmiş yabancı uyruklu karılara Türkiyede ikamet ettikleri sürece, mütekabiliyet esası da dikkate alınarak değişik 68 inci maddedeki oranlara göre aylık bağlanır."

Hükmün yorumu:

Hüküm sadece Devlet memurları ile evlenen yabancı kadınları kapsamına almaktadır. Yabancı erkeklerle evlenen kadın devlet memurlarının vefatında yabancı uyruklu erkekler bu kapsama girmemektedir.

Yabancı uyruk kadınlara aylık bağlanması için ön koşul bunların Türkiyede ikamet etmeleri gerekiyor. İkamet etmedikleri sürece dul aylıkları ödenmiyor.

5434 sayılı Kanunun 68 inci maddesindeki oranlara göre dul kadınların aylık oranı % 75 olmaktadır. Tek dul eş olarak bu oran üzerinden aylık alabiliyorlar.

Ayrıca, maddede mütekabiliyet esasından bahsedilmektedir. Mütekabiliyet esasının özü karşılıklılıktır. Yani bir ülke kendi yaptığı işlem benzerinin diğer ülkede de yapılmış olmasının aranması durumudur.

Örnek olarak; Türkiye sosyal güvenlik mevzuatı olan 5434 sayılı Kanundaki bu hükümde yabancı uyruklu kadınlara aylık bağlanmasındaki önkoşul Türkiye de ikamet şartıdır. Aynı şekilde yabancı ülkede görev yapan birisi Türk asıllı kadınla evlenip kendi vefat ettiğinde o ülke sosyal güvenlik mevzuatında aylık bağlanması koşulu varmıdır yokmudur ona bakılır.

Ayrıca, sosyal güvenlik hususlarında ülkeler arası sözleşme hükümleri de bulunmaktadır. Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerde aynı durumlarda karşılıklılık esasından ziyade sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanır.

Sonuç olarak, yabancı uyruklu kadınlara Türkiyede ikamet ettiği sürece vefat eden devlet memuru eşinden dolayı 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu esasları dahilinde dul aylığı bağlanabilmektedir.

Bu uygulama 2008 yılı Ekim ayından önce memur olanları kapsar. 2008 yılı Ekim ayından sonra ilk defa devlet memuru olanlar hakkında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri uygulanır ve bu kanunda aynı hüküm bulunmaz. Yani yabancı uyruklu eşlerin nüfusa eş olarak tescil edilmeleri yeterli görülür ve vefat eden devlet memuru eşinden dolayı yabancı uyruklu eşler hak sahipliği sayılırlar.