Araştırma Görevlilerinin Ders Ücreti ve Yıldız Üniversitesi'nin Açıklaması

27.12.2003 tarihli Yeni Şafak Gazetesinde, 2. öğretim yapan birimlerinde görevli araştırma görevlilerine 657 sayılı Kanun hükümleri gereğince ek ders ücreti verilmesi yönündeki görüşümüze, Yıldız Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Salih DURER tarafından gönderilen açıklamada, 2914 ve 3843 sayılı Kanun hükümleri gereğince, yükseköğretim kurumlarının 2. öğretim yapan birimlerinde görevli personele ek ders ücreti değil fazla çalışma ücreti ödenmesi gerektiği belirtilerek itiraz edilmiştir.

Bilindiği üzere, 3843 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinin Ders Ücreti "İkinci öğretimde öğretim elemanlarına her ders için ödenecek ücreti", Fazla Çalışma Ücreti ise "İkinci öğretimde görev yapan öğretim elemanları ile idari personele, yasal çalışma saatleri dışında yapacakları fazla çalışmanın karşılığı olarak ödenecek ücreti." olarak tanımlanmıştır. Fazla Çalışma Ücretini düzenleyen 12'nci maddesinde ise; "…Yapılacak fazla çalışmanın aylık saati ile ödenecek ücretin miktarı, Yükseköğretim Kurulunun görüşü, Milli Eğitim Bakanlığının teklifi üzerine her yıl bütçe kanunu ile belirlenen saat başı fazla çalışma ücretinin üç katını aşmayacak şekilde Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. Ancak, öğretim elemanlarına aynı süre için ek ders ücreti ile birlikte fazla çalışma ücreti ödenmez." hükmüne yer verilmiştir. Bu hükümlerde bir nüans oldukça önemlidir. O da ders ücreti ve fazla çalışma arasındaki ayrımdır. Ders ücreti, tanımında da mündemiç olduğu üzere, ders veren öğretim elemanları için geçerlidir. Dersin dışındaki çalışmalar için fazla çalışmaya ilişkin madde uygulanmalıdır. Eğer biz bu ayrımı yapmaz isek, o zaman ikinci öğretimde görev alan tüm öğretim elemanlarına fazla çalışma vermemiz gerekir. Çünkü fazla çalışma tanımında bir ayrıma gidilmemiştir. Dolaysıyla ders anlatan bir öğretim yardımcısına, 2914 sayılı Kanunun 11'inci maddesini çerçevesinde ek ders ücreti alamadığı gerekçesiyle fazla çalışma ödemenin doğru olmadığını düşünüyoruz.

Diğer taraftan, 2547 sayılı Kanunun Çalışma esaslarını düzenleyen 36'ncı maddesinde haftalık ders yükü öğretim üyeleri için 10 saat, kadrolu öğretim görevlileri ile okutmanlar için ise en az oniki saat olmak üzere bir belirleme yapılmış olmasına rağmen, diğer öğretim yardımcıları için ders yükü tespit edilmemiştir. Ayrıca, mezkur Kanunun Kurumlararası yardımlaşmayı düzenleyen 40'ıncı maddesinde, Yükseköğretim kurumlarında görevli öğretim üyeleri ile ders vermekle görevli öğretim yardımcılarının bağlı bulundukları fakülte veya yüksekokulda haftalık ders yükünü dolduramadıkları takdirde, kendi üniversitelerinin diğer birimlerinde veya o şehirdeki yükseköğretim kurumlarında ders yükünü doldurmak üzere rektör tarafından görevlendirilebileceği, ders yükü içindeki çalışmalar karşılığında ek ders ücreti ödenemeyeceği belirtilmiştir.

Bunlarla birlikte 2914 sayılı Kanunun Ek ders ücretini düzenleyen 11'inci maddesinde; "2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 36 ncı maddesine göre haftalık okutulması mecburî ders yükü saati dışında, kısmî statüde bulunanlar dahil öğretim elemanlarına görev unvanlarına göre aşağıda belirlenen mecburî ve isteğe bağlı dersler ve diğer faaliyetler için bu ders ve faaliyetlerin haftalık ders programında yer alması ve fiilen yapılması şartıyla normal öğretimde en çok yirmi saate kadar, ikinci öğretimde ise en çok on saate kadar ek ders ücreti ödenir. Ders yüklerinin tamamlanmasında öncelikle normal örgün öğretimde verilen ders ve faaliyetler dikkate alınır..." hükmü yer almaktadır. Bu maddede, mecburi ders yükü belirlenenler için bir düzenleme yapılmıştır. Bu madde dolayısıyla öğretim yardımcılarına bu maddede belirlenen şekilde ek ders ücreti ödenemeyeceği anlaşılabilir ama, bunlara hiçbir şekilde ek ders ücreti ödenemeyeceği anlaşılmaz.

Bu çerçevede, konuya ilişkin olarak, hüküm bulunmayan hallerde 657 sayılı Kanunun uygulanacağını belirten, 2914 sayılı Kanunun 20'nci maddesi uygulanacaktır. 657 sayılı Kanunun Ders Görevini düzenleyen 89'uncu maddesinde ise "Her derecedeki eğitim ve öğretim kurumları ile Üniversite ve Akademi (Askeri Akademiler dahil), okul, kurs veya yaygın eğitim yapan kurumlarda ve benzeri kuruluşlarda öğretmen veya öğretim üyesi bulunmaması halinde öğretmenlere, öğretim üyelerine veya diğer memurlara veyahut açıktan atanacaklara ücret ile ek ders görevi verilebilir. Ücretle okutulacak ders saatlerinin sayısı, ders görevi alacakların nitelikleri ve diğer hususlar ilgili Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulunun Kararı ile tespit olunur." hükmü yer almaktadır.

Yukarıdaki hükümler birlikte değerlendirildiği takdirde:

1. Öğretim yardımcılarının mecburi ders yüklerinin olmadığı anlaşılmaktadır.
2. Öğretim yardımcıları 2914 sayılı Kanunun Ek ders ücretini düzenleyen 11'inci maddesinde belirtilen tutarlarda ek ders ücreti alamayacaklardır.
3. Öğretim yardımcılarının 2547 sayılı Kanunun 40'ıncı maddesinde de belirtildiği üzere, ders vermekle görevlendirilebileceği ancak bu şekilde görevlendirilme halinde de bunlara 2914 sayılı Kanunun Ek ders ücretini düzenleyen 11'inci maddesinde belirtilen tutarlarda ek ders ücreti değil, 657 sayılı Kanunda belirtilen tutarda ek ders ücreti ödenebilecektir.
4. 2'nci öğretimde ders veren bir öğretim yardımcısına fazla çalışma değil 657 sayılı Kanunda belirtilen tutarda ek ders ücreti ödenmesi gerekmektedir. Çünkü, bunlar fazla çalışma değil ders görevi yapmaktadır.
5. Öğretim yardımcıları şayet ders görevi dışında faaliyette bulunuyorlarsa o takdirde belirlenen esas ve usuller çerçevesinde fazla çalışma ücreti ödenmelidir.
6. Yukarıda sıralamış olduğumuz kanunların hiçbirisinde öğretim yardımcılarına ders görevi verilemeyeceği veya ek ders ücreti ödenemeyeceği belirtilmemiştir. Öğretim üyeleri ile öğretim görevlisi ve okutmanların ek ders ücretlerine belirli oranlar getirilmesine rağmen öğretim yardımcıları için bir oran belirtilmemesi onların 657 sayılı Kanuna göre de ek ders ücreti alamayacağı anlamına gelmemektedir.
7. Nitekim görevde yükselme eğitimlerinde üniversitelerden görevlendirilen araştırma görevlileri ders anlatmakta ve karşılığında da 657 sayılı Kanuna göre ek ders ücreti almaktadırlar. Şayet araştırma görevlilerine ek ders ücreti ödemesi imkansız olsaydı o zaman ders anlatan araştırma görevlisine ödeme yapılmaması gerekirdi.

Bu çerçevede son olarak bir şeyi daha belirtmek gerekmektedir: İstisnaları tenzih etmekle beraber, 2'nci öğretimde veya normal öğretimde araştırma görevlilerinin derslere girdiği ancak ders ücretini öğretim üyelerinin aldığı bir gerçektir. Israrla şunu belirtmek gerekir ki, araştırma görevlilerine 657 sayılı Kanuna göre ödenmesi gereken ders ücretini dahi çok görmek doğru değildir.