Anayasanın 128 inci maddesinde "Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri
ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü
oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler, memurlar
ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.
Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri,
hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla
düzenlenir. Ancak, mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.
Üst kademe yöneticilerinin yetiştirilme usul ve esasları, kanunla özel olarak
düzenlenir." hükmü yer almaktadır.
1982 Anayasasının 128 inci maddesinde ise memurlar ve diğer kamu görevlilerinden
bahsedilmekte ve bunların özlük işlerinin kanun ile düzenleneceği amirdir.
Anılan hüküm uyarınca memurlara diğer kamu görevlilerine ilişkin kanunlar yürürlüğe
konulmuş bulunmaktadır.
Bu çerçevede memurların statüleri 657
sayılı Devlet Memurları Kanunu ile düzenlenmiş bulunmaktadır.
657 sayılı Kanunun "Amir durumda olan devlet memurlarının görev ve
sorumlulukları" başlıklı 10 uncu maddesinde "Devlet memurları
amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun, tüzük ve yönetmeliklerle
belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan,
maiyetindeki memurlarını yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol
etmekten görevli sorumludurlar.
Amir, maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranır. Amirlik
yetkisini kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslar içinde kullanır.
Amir, maiyetindeki memurlara kanunlara aykırı emir veremez ve maiyetindeki memurdan
hususi bir menfaat temin edecek bir talepte bulunamaz, hediyesini kabul edemez
ve borç alamaz." hükmü ile amirlerin memurlarına davranışları düzenlenmiştir
Anılan 657 sayılı Kanunun "Devlet memurlarının görev ve sorumlulukları"
başlıklı 11 inci maddesinde de "Devlet memurları kanun, tüzük ve
yönetmeliklerde belirtilen esaslara uymakla ve amirler tarafından verilen görevleri
yerine getirmekle yükümlü ve görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden amirlerine
karşı sorumludurlar.
Devlet memuru amirinden aldığı emri, Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine
aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir
emrinde israr eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, memur bu emri yapmağa mecburdur.
Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir.
Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren
kimse sorumluluktan kurtulamaz.
Acele hallerde kamu düzeninin ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen
istisnalar saklıdır." ifadesi ile de memur davranış usul ve esasları
düzenlenmiştir.
Söz konusu hükümler dışında da memurlara verilecek veya verilemeyecek işlere
ilişkin olarak hükümlerde 657 sayılı Kanununda yer verilmiş bulunmaktadır. bu
çerçevede "Memurun başka sınıfta ve derecesinin altında bir görevde
çalıştırılmıyacağı" başlıklı 45 inci madde "Hiç bir memur sınıfının
dışında ve sınıfının içindeki derecesinin altında bir derecenin görevinde çalıştırılamaz.
5 inci ve daha aşağı derecelerdeki kadrolara, derece yükselmesi için gerekli
nitelikleri haiz memur bulunmaması hallerinde, 36 ncı maddede belirtilen öğrenim
durumları itibariyle tespit olunan yükselinebilecek dereceyi aşmamak ve karşılık
gösterilecek kadro derecesi kazanılmış hak aylık derecelerinin üç üst derecesinden
fazla olmamak kaydıyla, bu dereceler karşılık gösterilerek, kendi derecesi ile
aynı sınıftan memur atanması mümkündür.
Bu gibiler, işgal ettikleri kadroda kazanılmış derece ve kademelerinin aylığını
almaya devam ederler ve kazanılmış aylıklarındaki kademe ilerlemesi ve derece
yükselmesi genel esaslara göre yapılır. Karşılık gösterilen kadrolar, ilgililer
için kazanılmış hak teşkil etmez."örnek olarak gösterilebilir.
Fazla Çalışmalardaki İzin Hakkınızı
İsteyin
Fazla Çalışmanın Uygulama Esaslarını Gösterir Yönetmelik 13/03/1975 tarihli
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmeliğin 6'ncı maddesinde
"Amir, memura fazla çalışma yapacağını bir hafta önce yazılı olarak
bildirir. Ancak acele ve özel durumlarda bildirme aynı günde de yapılabilir."
hükmü yer almaktadır. Yönetmeliğin yedinci maddesinde ise, "Kurum
amirleri gerekli gördükleri hallerde Devlet Memurları Kanununun 99 ve 178 inci
maddelerine göre fazla çalışma yaptırabilirler.
Kurum amirleri fazla çalışma yaptıracakları memurlar için düzenliyecekleri "Fazla
Çalışma Cetveli" ne memurun günde yaptığı fazla çalışma süresini kaydederler.
Bu cetvel memur ve amir tarafından imzalanarak özel dosyasında saklanır."
hükmü yer almaktadır. Bu hükümler çerçevesinde, fazla çalışmanın, eğer acil
değilse, en az bir hafta önceden memura bildirilmesi ve fazla çalışma defterine
kayıt edilmesi gerekmektedir.
Memura, unvanla uyumlu olmayan
görev verilmesi halinde, ne yapabilir?
Memur, amirin her dediğini
yapmalı mıdır?
Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde;
1- Memur amirinin anılan hükümlere uygun emirlerini yerine getirir.
2-Amir memuruna istediği aklına gelen her şeyi emredemez mevzuata uygun emir
vermelidir.
3-Amir hafta sonu fazla çalışma yaptırmak istiyorsa 657 sayılı Kanunun 178 inci
maddesi hükmü ve bu madde hükmü uyarınca yürürlüğe konulan Fazla Çalışmanın
Uygulama Esaslarını Gösterir Yönetmelik hükümlerine uyarak yapmalıdır. Hafta
sonu fazla çalışma olması halinde Yönetmelik hükmü gereğince yazılı olarak bildirilmesi
gerekir.
4-Amir mühendisten bakkaldan sigara almasını isteyemez. Amir memurdan kamu hizmetine
ilişkin taleplerde bulunabilir. Memura özel işlerini gördürmesi suçtur.
5-Amir görevi ile ilgili ve görev yerinde amirdir. Görev geri dışında normal
vatandaş ilişkilerinin devam etmesi ve nezaket kurallarının işlemesi gerekir.