Yıpranma payı geçmişe doğru uygulanır mı?

Yıpranma payı nedir?

Yıpranma payının memurun derece ve kademesine, maaşına etkisi nedir?

Yıpranma payının memurun emeklilik hizmet ve emeklilik yaş hesaplamasında , emekli aylığında, emekli ikramiyesinde etkisi nasıldır?

Yıpranma payı hangi süreleri kapsar?

Yazımızda bu hususlarla ilgili değerlendirmelerimize yer vermekteyiz.

Sağlık çalışanlarına yıpranma payı 7146 sayılı Kanunla verilmiştir. Resmi Gazete tarihi 3/8/2018 dir.

A) Yıpranma payı nedir?

Yıpranma payı, genel olarak memurların görevlerinin zorluğu, risk yüzdesinin yüksek olması , daha erken tarihlerde vücut fonksiyonlarının yitirilerek erken yaşlanma , vb. gibi, yani mesleki görevi şayet tehlikeli, bünyesel ve ruhen memuru olumsuz etkileyecek bir meslek grubu ise memurun görev yaptığı sürelere karşılık, bu kanunda da her yıl için 2 aylık bir sürenin eklenmesi ve bu suretle yapmış oldukları görevlerin karşılığı olarak hizmet yıllarının artırılması demektir.

Yıpranma payının getiriliş amacı, Devlet memurunun yapmış olduğu bu memurun emeklilik için gerekli olan hizmet yılını daha erken tamamlanmasıdır. Daha sonra, emeklilik için yaş grubunun da getirilmesiyle birlikte fiili hizmet süresi zammı memurun emeklilik yaş grubundan da indirilmek suretiyle emeklilik yaş grubunu daha erken tamamlanmasına da katkı sağlamıştır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 40 hükmüne eklenen bent aşağıdaki şekildedir. Bu bent ile de sadece insan sağlığına ilişkin işler yapan memurlar yıpranma payı kapsamına alınmışlardır.

B) Yıpranma payının memurun derece ve kademesine, maaşına etkisi nedir?

Yıpranma payının memurun intibak işlemlerinde, yani derece ve kademelerine olumlu bir etkisi yoktur. Yani kazanılmış hak aylık derecesini artırmaz. Hem 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununa hem de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa tabi memurların maaşlarına artı bir gelir sağlamaz.

C) Yıpranma payının memurun emeklilik hizmet ve emeklilik yaş hesaplamasında , emekli aylığında, emekli ikramiyesinde etkisi nasıldır?

5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümleri bağlamında;

1- 8 Eylül 1999 tarihinden önce görevleri bulunanlar için 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu Geçici Madde 205 hükmü uygulandığından, bunlar için emeklilik yaş gruplarından ne kadar fiili hizmet süresi zamları var ise o süre kadar yaş gruplarından indirilme sağlandığından emeklilik şartlarını daha erken sağlamaktadırlar.Yani, memurun 7 yıl fiili hizmet süresi zammı varsa bu süre yaş grubundan indirilmektedir.

2- 8 Eylül 1999 tarihinden önce görevleri olmayan, bu tarihten sonra görevleri olanlar için ise Emekli Sandığı Kanunu Madde 39 hükmü uygulandığından, bunlar için emeklilik yaş gruplarından ne kadar fiili hizmet süresi zamları olursa olsun, yaş gruplarından kısıtlı olarak indirilmektedir. Azami 3 yılı geçmemek üzere yarısı yaş gruplarından indirim yapılmaktadır.

Yani, memurun 3 yıl fiili hizmet süresi zammı var ise 1,5 yılı, 5 yıl fiili hizmet süresi zammı var ise 2,5 yılı, 6 yıl fiili hizmet süresi zammı var ise 3 yılı, 8 yıl fiili hizmet süresi zammı var ise yine azami 3 yıl olacağından 3 yılı yaş gruplarından indirim yapılmaktadır.

Yani, 8 Eylül 1999 tarihinden önce göreve başlamış olanlar için yıpranma payının tamamı, sonra başlayanlar için azami 3 yılı emeklilik yaş gruplarından indirilmektedir. Hizmet süresine ilavesi ise tamamıdır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu bağlamında;

2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa memur olanlar ile ilk defa fiili hizmet süresi zammına müstehak olanlar için yararlanma şartları biraz daha farklıdır. 5510 sayılı Kanun Madde 40 şartları dikkate alındığından, fiili hizmet süresi zammına müstehak görevlerde en az meslek grubuna göre 8 veya 10 yıl çalışmaları gerekiyor. Yaş gruplarından da azami 3 yılı geçmemek üzere yarısı yaş gruplarından indiriliyor.

Emekli aylıklarında; Yıpranma payı hizmet süresini artırdığından emekli aylık oranı da hizmet süresine orantılı olarak yükselir.,

Emekli ikramiyesinde; Yıpranma payı hizmet süresini artırdığından emekli ikramiyesi ödenecek hizmet süresini de artırır, ikramiye ödenir.

Yıpranma payı hangi süreleri kapsar?

Yıpranma payı sadece insan sağlığına ilişkin işlerde çalışan personele yönelik olarak çıkmıştır. Ancak, buradaki insan sağlığına ilişkin işlerin kısıtlayıcı bir hüküm olduğu görülmektedir. Veteriner hekim olup hayvan sağlığı ile uğraşanların da bu kapsama alınmalarında fayda olacağını değerlendirmekteyiz.

Yeni çıkan bu uygulamadan yararlanacak olanların yıpranma paylarının hesaplanması Kanunun çıktığı tarihten sonra çalıştıkları sürelere göre hesaplanacaktır. Geçmiş hizmetler dikkate alınmayacaktır. Kanunda geçmiş süreler için uygulanacağına ilişkin geçici bir madde yer almamaktadır. Bu ilk uygulama değildir. Zira yangın işleriyle uğraşan memurlara da 2008 yılı Ekim ayından sonraki sürelerle sınırlı olarak yıpranma payı verilmiştir.

Durumunuzla ilgili sonuç değerlendirmemiz olarak; yeni uygulama Kanunun çıktığı süreden sonraki sürelerle sınırlandırılmıştır. Geçmiş hizmet süreleri dikkate alınmamıştır. Bu hususta yeni bir yasa hükmü bulunmadıkça geçmişe yönelik uygulanamayacağını değerlendirmekteyiz.