Memur, ticari plakalı dolmuş hattına sahip olabilir mi? Aday memur 'ben bilmiyordum' diyebilir mi?

Ticaret ve kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı memuriyetin sorunlu alanlarından biri olup 657 sayılı Kanunun çok az değişikliğe uğrayan hükümleri arasındadır. Kanunun 28. maddesinin başlığı "Ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı" dır. Madde başlığına bakınca her türlü alım satım faaliyetinin ve maaş dışında gelir elde etmenin yasaklandığı intibası mevcuttur. Bu yasağa aykırı davranışlar kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile yaptırıma bağlanmış olup, bahse konu fiil, "Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak," olarak tanımlanmıştır. Ticaretin alım satım faaliyeti olduğu dikkate alındığında her türlü alım satımın yasak olduğu algısı oluşmaktadır.

Günümüzde memurların önemli bir kısmı maaşları dışında gelir elde etmektedir. Araba alım satımı, gayrimenkul alım satımı, borsada işlem yapılması, bağ ve bahçesinde yapılan tarımsal üretim ve daha başka faaliyetlerden gelir elde edilmektedir. 28. maddenin içeriğine baktığımızda genel olarak tüm ticaret ve kazanç getirici diğer faaileyetlerin yasaklanmadığı, belirli hukuki çerçeve içinde yürütülen -örneğin esnaf, tacir, belirli şirketlere ortaklık, işçi işveren ilişkisi, serbest meslek faaliyeti gibi- faaliyetlerin yasaklandığı görülmektedir. Madde hükmü memurların yapabileceği işleri de tanımlamış, ayrıca özel kanunlarda memurlarca yapılabileceği belirtilen işleri de yasak kapsamında tutarak ucu açık bir yol izlemiştir. Yasaklanan faaliyetler de ilke olarak resmi kayıtlara giren, mevzuatta çerçevesi çizilmiş faaliyetlerdir. Yani elde edilen her türlü kazanç veya yapılan alım satımların tamamı yasak kapsamında değildir.

Bu genel özetten sonra sorunun cevabına gelecek olursak, memurun ticari plakalı taksi sahibi olması konulu yazımızda mülga Devlet Personel Başkanlığı görüşlerine de yer vermek suretiyle konuyu kapsamlı bir şekilde ele almıştık. Yukarıda linki de verlen yazımızda belirtilen hususlar ticari plakalı dolmuş için de aynen geçerli olup söz konusu faaliyet memurlar için yasaklanmış bulunmaktadır. Bu yasağı ihlal etmenin yaptırımı da 657 sayılı Kanunun 125/D maddesi kapsamında kademe ilerlemesinin durdurulması cezasıdır.

657 sayılı Kanunda disipline ilişkin hükümler 125 ila 136. maddeler arasında düzenlenmiştir. Disipline aykırı bir fiile ceza verilebilmesi için öncelikle soruşturma açma ve ceza verme yetkisinin zamanaşımına uğramamış olması gerekir. Kanunun 127. maddesinde, "Bu Kanunun 125 inci maddesinde sayılan fiil ve halleri işleyenler hakkında, bu fiil ve hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren;

a) Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında bir ay içinde disiplin soruşturmasına,

b) Memurluktan çıkarma cezasında altı ay içinde disiplin kovuşturmasına,

Başlanmadığı takdirde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar.

Disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren nihayet iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar." denilmektedir. Madde hükmünde belirtilen sürelerin geçmiş olması halinde ceza verilemeyecektir.

Ayrıca disiplin cezası verilebilmesi için disiplin soruşturması yapılması ve savunma alınması zorunludur. Disiplin soruşturması sonucunda etraflıca bir rapor hazırlanmakta, gerekli ifade alma, bilgi ve belgeler toplanmakta, soruşturmaya konu olan fiilin ne olduğu, fiilin sübut bulup bulmadığı tanık ifadeleri, memurun lehine ve aleyhine olan hususlar gerekli bilgi ve belgelerle ortaya konulmakta, fiilin sübuta ermiş olması halinde verilmesi gereken cezanın ne olduğu belirtilmektedir.

Kanunun 126. maddesine göre kademe ilerlemesinin durdurulması cezası memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler il disiplin kurullarının kararlarına dayanan hallerde Valiler tarafından verilmektedir. 125. maddeye göre ise geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilecek olup bu kapsamda kademe ilerlemesinin durdurulması yerine aylıktan kesme cezası verilebilecektir.

Ceza uygulaması sonrasında ise tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde itiraz hakkı bulunmakta olup, itiraz mercileri cezayı hafifletebilmekte veya kaldırabilmektedir. Ayrıca itiraz sonrası veya itiraz edilmeksizin verilen cezanın iptali için mahkemeye başvuru imkanı bulunmaktadır.

Sonuç olarak, öncelikle soruşturma sürecinin tamamlanmasının beklenmesi, ceza verilmesi halinde ise itiraz hakkının kullanılarak sonucuna göre mahkemede dava açılmasından başka takip edebileceğiniz bir yol bulunmamaktadır. Aday memur olarak ticari plakalı dolmuş sahibi olmanın yasak olduğunu bilemeyebilecek durumda olmanız ve devir işlemini soruşturma öncesinde yapmış olmanızın soruşturma raporunda lehinize olarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.