Doğum sebebiyle babaya aylıksız izin vermeyen idare hakkında ne yapılabilir?

Devlet memurlarına aylıksız izin verilecek haller 657 sayılı Kanunun 108. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddenin (B) fıkrasında, "Doğum yapan memura, 104 üncü madde uyarınca verilen doğum sonrası analık izni süresinin veya aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca verilen izin süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine yirmidört aya kadar aylıksız izin verilir." hükmü yer almaktadır. Bu hükümde maddenin diğer fıkralarında yer alan "verilebilir" ifadesinden farklı olarak "verilir" ibaresi kullanılmasıyla, şartları uyan memura izin verilmesi konusunda idare bağlı yetki içinde bırakılmıştır.

Yukarıda yer verilen hükme uygun olarak, 13 Nisan 2016 tarihli ve 29683 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6 Seri No. lu Kamu Personeli Genel Tebliğinin "Doğum Sebebiyle Verilecek Aylıksız İzin" başlıklı I/Ç bölümünde, "1) Aylıksız iznin süresi

a) Doğum yapan memur ile eşi doğum yapan memura istekleri üzerine yirmidört aya kadar aylıksız izin verilecektir.

2) Aylıksız iznin kullanımı

a) Doğum yapan memura verilecek aylıksız iznin başlangıç tarihi, doğum sonrası analık izni süresinin veya yararlanılması halinde 657 sayılı Kanunun 104 üncü maddesinin (F) fıkrası uyarınca verilen izin süresinin bitimi; eşi doğum yapan memura verilecek aylıksız iznin başlangıç tarihi ise doğum tarihidir.

b) Eşi doğum yapan memura, eşinin Devlet memuru olup olmadığına bakılmaksızın isteği halinde yirmidörtaya kadar aylıksız izin verilecektir.

c) Eşlerin her ikisinin de memur olması halinde, doğum sebebiyle verilen aylıksız iznin, süreleri içerisinde her iki eşe aynı dönemde veya birbirini takip edecek şekilde kullandırılması mümkündür.

ç) Doğum sebebiyle verilen aylıksız iznin, yirmidört aylık sürenin aşılmaması kaydıyla, kısım kısımkullanılması mümkündür." hükümleri yer almaktadır.

Gerek Kanun hükmü, gerekse Tebliğ hükmü dikkate alındığında idare eşi doğum yapan ve aylıksız izin isteğinde bulunan memura, izin vermekle yükümlüdür. Ayrıca, Devlet Memurları Kanununun 10. maddesine göre, amir maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranmak, amirlik yetkisini kanun ve diğer mevzuaatta belirtilen esaslar içinde kullanmak zorundadır.

Peki idarenin izin vermemesi halinde memur ne yapabilir? Bir kere izin vermeme bir idari işlem olup, idarenin bütün işlemleri gibi yargı denetimine tabidir. İdarenin aylıksız izin vermeme işleminin iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle idari yargıda dava açılabilir. Ancak idari başvuru yolları dikkate alındığında yargıya gitmeden sorunun çözülebileceğini düşünüyoruz.

İdari başvuru yollarından biri 657 sayılı Kanunun 21. maddesinde düzenlenmiştir. "Müracaat, şikayet ve dava açma" başlıklı maddede, "Devlet memurları kurumlarıyla ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı müracaat; amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı şikayet ve dava açma hakkına sahiptirler.

Müracaat ve şikayetler söz veya yazı ile en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile şikayet edilen amirler atlanarak yapılır.

Müracaat ve şikayetler incelenerek en kısa zamanda ilgiliye bildirilir. Müracaat ve şikayetlerle ilgili esas ve usuller Cumhurbaşkanınca hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir." denilmekte olup, bu maddeye dayalı olarak Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik yürürlüğe konulmuştur. Yönetmelikte belirtilen usullere uygun olarak izin vermeye yetkili amir şikayet edilebilir.

Bir diğer yöntem, 25.5.2004 tarihli ve 5176 sayılı Kanun ile bu Kanuna dayalı olarak yürürlüğe konulan Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik kapsamında yapılacak başvurudur. İzin vermeyen amir Genel Müdür, eşiti ve daha üstü düzeyde ise Kamu Görevlileri Etik Kuruluna, diğer amirler hakkında ise kurum disiplin kuruluna başvuru yapılabilir. Ayrıca Kamu Denetçiliği Kurumu ve CİMER başvuru yapılabilecek ve etkin bir şekilde sonuç alınabilecek kurumlardır.

Sonuç olarak eşi doğum yapan memur babanın aylıksız izin isteği karşısında idarenin takdir hakkı bulunmadığını, izin talebinin reddedilmesinin keyfi ve kanuna aykırı olduğunu, izin vermeyen amirlerin idari ve cezai sorumluğa tabi olacağını değerlendirmekteyiz.