'Bakmakla yükümlü olduğu' anne veya baba tabirinden ne anlaşılmalıdır?

Soru

2001 yılında 1. hizmet bölgesindeki bir ile atamam yapıldı. Bu yıl zorunlu hizmetimi yapmak için zorunlu olarak tayin isteğinde bulunacağım. Benim öğrenmek istediğim; şu an Bağ-Kur'dan sigortalı olan ve maluliyet derecesinde rahatsızlığı ( ihtiyaçlarını tek başına gideremeyecek kadar) olan babamdan dolayı zorunlu hizmetten muaf olup olamayacağımdır? Yönetmelikte "bakmakla yükümlü olduğu" tabirinden kasıt tam olarak nedir ve babamın sigortalı olması, tayin durumunda, ona resmi olarak ona bakmakla yükümlü olmadığım anlamına mı geliyor? Benzer durumda olup da zorunlu hizmetten muaf sayılanların olduğunu biliyorum. Ben nasıl bir yol izlemeliyim ? Ayrıca bu yıl içinde babamın malulen emekliliği için rapor aldık ve raporun sonucunu bekliyoruz. Babamın Bağ-Kur'dan malulen emekli olması durumunda bu raporu kullanarak rotasyonu durdurabilir miyim?

ÖZET: Devlet memurunun ana ve babası için "bakmakla yükümlü oldukları" kavramı

Cevap

Kurumların kurumsal yönetmeliklerde konuya ilişkin düzenleme yer almaması halinde genel düzenlemeye bakılması gerekmektedir.

Devlet memurunun ana ve babası için "bakmakla yükümlü oldukları" kavramına 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Tedavi Yardımı başlıklı 209'uncu maddesinde; "Devlet memurları ile herhangi şekilde bir sağlık yardımından yararlanmayan eşlerinin veya bakmakla yükümlü oldukları ana, baba ve ikiden fazla dahi olsa aile yardımına müstehak çocuklarının, hastalanmaları halinde, evlerinde veya resmi veya özel sağlık kurumlarında ayakta veya yatarak tedavileri kurumlarınca sağlanır. Ancak tedavi giderleri ve yol masraflarının ödenebilmesi için, tedaviye resmi tabip raporu ile lüzum gösterilmesi şarttır" hükmü içersinde ve diğer fıkralarında yer verilmiştir. Ayrıca, 657 sayılı Kanunun 210 uncu maddesinin birici fıkrasında yer verilmiştir. Anılan maddenin son fıkrasında yer alan "209 uncu madde ile bu madde hükümleri Maliye ve Sağlık Bakanlıklarının görüşleri alınmak suretiyle Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak yönetmeliğe göre uygulanır." hüküm gereğince Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği'nde, kimlerin yararlanacağı ve tedavinin usul ve esasları belirtilmiştir. Adı geçen yönetmelikte ise Devlet memurunun ana ve babası için "bakmakla yükümlü oldukları" kavramı hakkında tedavi ve yol giderlerinin kimler için, hangi hal ve şartlarda sağlanacağı, tedavi ve yol giderlerinden yararlanacak olanlar başlıklı 3 üncü maddesinin (c) bendinde "Devlet Memurunun bakmakla yükümlü olduğu ve herhangi bir şekilde sağlık yardımından yararlanamayan ana, babası," denilmekte bakmakla yükümlü olduğu kişileri bildirme başlıklı 40 ıncı maddesinde "Her Devlet memuru, tedavi yardımından yararlanabilecek eşi, bakmakla yükümlü olduğu ana, baba ve aile yardımı ödeneğine müstehak çocuklarını gösterir bir beyanname vermekle yükümlüdür. (Örnek 6).
Tedavi yardımından yararlanacak ana ve babanın birden fazla Devlet memuru (bu yönetmeliğin 48 inci maddesi kapsamına giren kurumlar personeli dahil) olan çocukları varsa, bu ana ve baba çocuklarından birinin beyannamesinde gösterilir.
Beyannamede gösterilen şahısların durumunda bir değişiklik meydana geldiğinde memur 15 gün içinde yeniden bir beyanname düzenleyerek ilgili mercie verir.
(Değişik:14/5/2001-2001/2473 K.) Karı ve kocanın her ikisinin de bu Yönetmelikten yararlanan memur olması halinde aile yardımı ödeneğine müstehak çocuklar anne veya babadan yalnız biri tarafından düzenlenecek beyannamede, boşanma ve ayrılık vukuunda ise, mahkeme çocuğun velayetini hangi tarafa vermişse, çocuk onun tarafından düzenlenecek beyannamede gösterilir." hükmü yer almaktadır.

Bu itibarla, devlet memurunun ana ve babasını bakmakla yükümlü olabilmesi için anne ve babasının herhangi bir şekilde sağlık yardımından yararlanamaması ve tedavi yardımı beyannamesi vermesi gerektiği düşünüldüğünden babanızın Bağ- Kur iştirakçisi veya emeklisi olması hallerinde de beyanname verilememektedir. Bu nedenle Kurumsal atama yönetmeliğinizde farklı bir hüküm yok ise babanızın sağlık durumu nedeniyle özür gurubu nedeniyle tayin talebinde bulunmanızın uygun olmadığı değerlendirilmiştir.

Ancak, babasının rahatsızlığını 657 sayılı Kanunun 108 inci maddede belirtilen şekilde belgelendirmesi halinde 6 aya kadar aylıksız izin alabileceği, bu hususun devem etmesi halinde de bir altı ay daha aylıksız izin kullanılması mümkün bulunmaktadır.

SİTEMİZE GELEN YORUMLARA İLİŞKİN SORU-CEVAP EDİTÖRÜMÜZÜN AÇIKLAMASI

Yukarıda yer alan açıklamalarımız Devlet Memurları Kanunu ve Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği esas alınarak yapılmıştır. Yani sadece genel mevzuat dikkate alınmıştır. Ancak, kurumsal düzeydeki yer değiştirme yönetmeliklerinde, eşi SSK'lı olan personel açısından da yer değiştirme imkanı tanındığı gibi, farklı düzenleme yapılması mümkündür. Ancak, Özel yönetmeliklerde "bakmakla yükümlü" kavramının açıklanmamış olması halinde genel düzenlemeye bakılması zorunluluktur.