Yaşlılık aylığı alan kişi daha sonra yetim aylığı alabilir mi?

Konuyu hizmet süresi 10 yıldan fazla iken veya emekli iken vefat eden devlet memurları ile hizmet süresi 5-10 yıl arasında bulunmakta iken vefat eden devlet memurunun kız çocuklarına EMEKLİ SANDIĞINCA ne durumda aylık bağlanacağı şeklinde gelişmeleri anlatmak suretiyle cevaplayacağız.

5434 SAYILI T.C.EMEKLİ SANDIĞI KANUNU HÜKÜMLERİNE GÖRE KIZ YETİMLER HANGİ ŞARTLARDA YETİM AYLIĞI ALABİLMEKTEDİRLER VE HANGİ ŞARTLARI TAŞIMALARI HALİNDE YETİM AYLIĞI ALABİLECEKLERDİR.

5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunun göre yetim aylığı - ikincil mevzuat olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda ifade edilen şekli ile ölüm aylığı – alınabilmesi vefat eden anne yada babalarının hizmet sürelerinin en az 10 yıl olması koşuluna bağlıdır. (5434 sayılı Kanunun 66. maddesi. (1)

(Vefat eden anne yada babanın hizmet süresi 5 ila 10 yıl arasında ise yetim kız çocuklarına öğrenimleri süresince aylık bağlanabilmektedir. Bu hususa aşağıda ayrıca yer vereceğiz)

10 hizmet yılı bulunan veya emekli iken anne yada babanın vefatında yetim kız çocuğunun aylık alabilmesi için:

- Evli bulunmama,

- Devlet memuru olmama.

şartını taşıması gerekmektedir. (5434 sayılı Kanunun 75 ve 99 uncu maddeleri.) (2)

Bu şartları taşıyan kız yetimler, 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre aylık almaktadırlar. Daha sonra bu şartları taşıyacak olan kız yetimler de yine aylık alabileceklerdir.

Kız yetimlerin, SİGORTALI olması, BAĞ-KUR’lu olması, bu kurumlardan kendi aylıklarını alması, vefat eden eşlerden dolayı aylık almaları, SSK'lı yada BAĞ-KUR'lu anne veya babalarından dolayı ölüm aylığı alması 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununa tabi hizmetleri bulunan (Devlet memuru olan) anne yada babalarının vefatları nedeniyle yetim aylığı bağlatmasına engel olmamaktadır. Ancak erkek çocukların yetim aylığı almaları için malullük ve muhtaçlık arandığından, SSK'dan veya BAĞ-KUR'dan aylık alan yada çalışan erkek çocuklar Emekli Sandığından aylık alamazlar.

Ayrıca, her ikisi de Devlet memuru olan anne yada babalarından dolayı kız yetimlerin her iki aylığı almaları mümkün olmamakta, tercih talebinde bulunmak suretiyle ya annesinden dolayı yada babasından dolayı yetim aylığı bağlanmasının istenilmesi gerekmektedir. (5434 sayılı Kanunun 94 üncü maddesi hükmü gereği. ( 3 )

Burada, 5434 sayılı Kanuna göre olmayıp, 5510 sayılı Kanuna tabi ilk defa devlet memuru olan ve hizmet süreleri de 5 yıldan fazla olan anne ve babanın vefatında yetim çocuklar, 5510 sayılı Kanunun 34 ve 54 üncü maddelerinde yer alan hükümlere göre anne ve babalarından birlikte aylık alma durumlarının olduğunu söyleyebiliriz.

HİZMET SÜRESİ 5 İLA 10 YIL ARASINDA İKEN VEFAT EDEN DEVLET MEMURU ANNE YADA BABALARINDAN DOLAYI YETİM AYLIĞI ALMAKTA OLANLAR İLE ALACAK OLAN KIZ YETİMLERİN DURUMU

5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununun ek 13 üncü maddesi ( 4 ) hükmü uyarınca hizmet süresi 5-10 yıl arasında iken vefat edenlerin çocuklarına aylık bağlanmaktadır. Burada kız veya erkek çocuk ayrımı yapılmadığını görmekteyiz.

Buradaki yetim aylığı alabilme şartları;

18 yaşından küçük çocuklarda 18 yaşın dolum tarihine kadar herhangi bir şart aranmaksızın yetim aylığı bağlanmaktadır.

Ortaöğrenim gören çocuklara 20 yaşlarının dolum tarihine kadar yetim aylığı bağlanmaktadır.

Yükseköğrenim gören çocuklara ise 25 yaşlarının dolum tarihine kadar yetim aylığı bağlanmaktadır.

Bu yaşların doldurulmasından sonra kesilmektedir. Ancak, çocukların başkasının yardımı olmaksızın hayatlarını devam ettiremeyecek derecede malul ve muhtaç olmaları halinde bu aylıklar ödenmeye devam edilmektedir.

(NOT; Hizmet süresi 5-10 yıl arasında olan anne yada babalarından dolayı yetim aylığı alan çocukların bu yaşların dolumu nedeniyle kesilen aylıklarının 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesinde yer alan şartları taşımak suretiyle yeniden aylık alabilmeleri de mümkün olmaktadır. Bu durumda bulunanların Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurmalarında fayda olmaktadır)

Yeni düzenleme olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun geçici 4 üncü maddesi ile, işlemlerin aynı şekilde devam ettirilmesi gerektiğinin hükme bağlandığını görmekteyiz.

Önemli bir husus: 5510 sayılı Kanunla devlet memurlarının vefatında dul ve yetimlerine ölüm aylığı bağlanması için aranılan süre 10 yıldan 5 yıla indirilmiştir. Bu durumdaki kişilerin vefatında aylık bağlanacak olan yetim çocukların aylık bağlanabilmesi şartlarında, 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine değil, 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesi hükmüne bakmak gerekmektedir.(5) Ancak, 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesi durumuna bakılma halinin, ilk defa 5510 sayılı Kanuna göre ölüm aylığına hak kazanacakların olduğunu, 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre aylığa hak kazanılma halinde 34 üncü madde hükmüne bakılmaması gerektiğini söyleyebiliriz.

SONUÇ ; Yasal düzenlemelere bakıldığında kendi sigortalılığınız nedeniyle SSK'dan aylık almanız durumunda, Emekli Sandığından da babanızdan dolayı yetim aylığı almanız mümkün görülmektedir.

DEĞERLENDİRME; 5434 SAYILI T.C.EMEKLİ SANDIĞI KANUNU HÜKÜMLERİNE GÖRE AYLIK ALMA DURUMUNDA ÖNCELİKLE 5434 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNE BAKMAMIZ GEREKTİĞİ, BU DÜŞÜNCEMİZİN DAYANAĞININ 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNUNUN GEÇİCİ 4 ÜNCÜ MADDESİ HÜKÜMLERİNİN OLDUĞUNU SÖYLEMEK DOĞRU OLACAKTIR.

MEVZUAT HÜKÜMLERİ

( 1) 5434 Madde 66 - Dul ve yetim aylıkları:
a) Cumhurbaşkanı iken veya ayrıldıktan sonra ölenlerin,
b) İştirakçilerden fiili hizmet müddetleri 10 yıl ve daha fazla olanlardan ölenlerin,
c) Emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alanlardan (Aylığa müstahak duruma girip te henüz bağlama yapılmamış olanlar dahil) ölenlerin,
ç) İştirakçilerden 45 inci maddede yazılı vazifeden doğma sebeplerle ölenlerin veya aynı sebeplerden doğma kaza ve yaralanmaları üzerine tedavi sırasında veya ameliyat yüzünden ölenlerin;
d) Erlerden 56 ncı maddede yazılı vazifeden doğma sebeplerle veya aynı sebeplerden doğma kaza ve yaralanmaları üzerine tedavi sırasında veya ameliyat yüzünden ölenlerin;
e) Erlerden 56 ncı madde gereğince vazife malullüğü aylığı alanlardan (Aylığa müstahak duruma girip te henüz bağlama yapılmamış olanlar dahil) ölenlerin,
f) (Değişik: 9/7/1953 - 6122/3 md.) Fiili hizmet müddetleri 10 yıl ve daha fazla olupta kesenekleri geri verilmemiş durumda olanlardan 61 yaşını doldurmadan ölenlerin, (3)
g) Vazife malullüğü geçtiğinden dolayı aylığı kesilmiş ve emeklilik hakkı tanınan bir vazifeye tayin edilmemiş ve fiili hizmet müddetleri de 10 yılı doldurmuş bulunanlardan ölenlerin,
Ölüm tarihinde bu kanuna göre aylığa müstahak dul ve yetimlerine bağlanır.

( 2) 5434 Madde 75 - (Değişik: 22/6/1956 - 6745/1 md.)
Kendisinden aylık bağlanacak olanların ölümü tarihinde evli bulunmıyan kız çocuklarına aylık bağlanır.
Evlenme dolayısiyle aylığı kesilmiş olanlardan sonradan boşanan veya dul kalanların da eski aylıkları bağlanarak ödenir.
Ölüm tarihinde evli olmaları sebebiyle aylık bağlanmamış kız çocuklarından bilahare boşanan veya dul kalanlara da bu tarihleri takibeden ay başından itibaren aylık bağlanır. Bu takdirde evvelce 68 inci madde gereğince ölüm tarihinde müstahak dul ve yetimlere bağlanmış olan aylıklarda; bu kere aylık bağlanan çocuk da nazara alınmak suretiyle gerekirse düzeltme yapılır.
Madde 99 - Emekli, adi malullük, vazife malullüğü, dul veya yetim aylığı, son hizmet zammı alanlardan; hiçbir şarta bağlı olmaksızın emeklilik hakkı tanınan vazifelere tayin edilenlerin, aylıklarının tamamı, bu vazifelere tayinleri tarihini takibeden ay başından itibaren kesilir. Ancak hayrat hademesinin aylıkları kesilmez ve kendilerine bu hizmetlerinden dolayı son hizmet zammı da yapılmaz.
Vazife malullüğü aylığı alanların, varsa, harb malullüğü zammı ile Harp Okulu öğrencilerinden yetim aylığı alanların bu aylıkları kesilmez.
Bu vazifelerden ayrılanların kesilen aylıklarının ayrıldıkları tarihi takibeden ay başından itibaren müstahak olmaları şartiyle ödenmesine başlanır.
Peşin ödenen aylıklardan yukarki fıkra gereğince istirdadı gereken ve tayin tarihlerini takibeden ay başlarından sonraya raslıyan kısımları, Sandığın bildirimi üzerine kurumlarınca ilgililerin istihkaklarından en geç (3) ay içinde ve (3) eşit taksitte kesilmesi suretiyle tahsil olunarak Sandığa gönderilir.
(Ek: 23/5/1951 - 5773/1 md.) Bu maddenin hayrat hademesi hakkındaki hükümleri dersiamlara da şamildir.

( 3) 5434 Madde 94 - (Değişik: 7/5/1986 - 3284/15 md.)
Bu Kanunda belirtilen istisnalar dışında, iki yönden aylığa hak kazananların, tercih ettikleri aylıkları, Sandığa yazılı müracaatları takip eden aybaşından itibaren ödenir. Diğer aylıkları sürekli olarak kesilir.
Ancak, iki yönden aylığa aynı zamanda hak kazananlara, müstehak oldukları tarihten itibaren fazla olan aylıkları ödenir.
Tercih ettikleri aylıklarını alanlar, yeniden Sandığa yazılı olarak başvurdukları tarihi izleyen aybaşından itibaren bu isteklerinden dönebilirler.
Emekli, adi malullük, vazife malullüğü, harp malullüğü veya er vazife malullüğü aylığı almakta iken dul veya yetim aylığını tercih edenlerin ölümlerinde, dul ve yetimlerine kendi emekli, adi malullük, vazife malullüğü, harp malullüğü, er vazife malullüğü aylıkları üzerinden aylık bağlanır.
Dul ve yetim sıfatıyla toptan ödeme yapılanlara, gerek yine dul ve yetim sıfatıyla gerek kendi vazifelerinden dolayı müstehak oldukları toptan ödeme ayrıca yapılır.
Evlendiğinden dolayı aylığı kesilenlerin, kocasının ölümü sebebiyle toptan ödemeye müstehak olması, yetim aylığının ödenmesine mani olmaz.
İki cihetten aylık veya toptan ödemeye aynı zamanda müstehak duruma girenler hakkında da yukarıdaki hükümler uygulanır.

(4 ) 5434 Ek Madde 13 - (2/3/1970 - 1239/1 md. ile gelen Ek 1 inci madde hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.)
Fiili hizmet süresi 5 yılı doldurduktan sonra vefat eden iştirakçilerin, ölüm tarihinde, başkasının yardımı olmaksızın hayatlarını devam ettiremiyecek derecede malul ve muhtaç bulunan dul eşleri ile çocuklarına, yazı ile Sandığa müracaatlarını takibeden ay başından itibaren 15 yıl hizmet süresi üzerinden 68 inci maddedeki esaslara göre dul ve yetim aylığı bağlanır.
(Ek: 8/7/1971 - 1425/6 md.) Ancak, ölüm tarihinde 18 yaşını, orta öğrenimde 20 yaşını ve yüksek öğrenim yapmakta ise 25 yaşını doldurmamış çocuklarda malullük şartı aranmaz. Bunların aylıkları, öğrenim durumları da göz önüne alınarak, yukarıdaki yaşları doldurdukları tarihi takibeden aybaşından itibaren kesilir. Şu kadar ki, bunlardan aylıklarının kesilmesi gereken tarihlerde başkasının yardımı olmaksızın hayatlarını devam ettiremeyecek derecede malul ve muhtaç bulunanların aylıklarının ödenmesine devam olunur.
(Ek: 7/5/1986 - 3284/19 md.) Yukarıdaki hükümler, 22/6/1956 tarih ve 6741 sayılı Kanunla 53 üncü maddeye eklenen bent gereğince malullük aylığı alanlardan ölenlerin dul ve yetimleri hakkında da uygulanır.

(5) 5510 SK.
Ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması
MADDE 34- Ölen sigortalının 33 üncü madde hükümlerine göre hesaplanacak aylığının;
a) (Değişik: 17/4/2008-5754/21 md.) Dul eşine % 50'si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75'i,
b) (Değişik: 17/4/2008-5754/21 md.) Bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,
2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya,
3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının,
her birine % 25'i,
c) (b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50'si,
d) (Değişik: 17/4/2008-5754/21 md.) Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25'i oranında; ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam % 25'i,
oranında aylık bağlanır.
Sigortalı tarafından evlât edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanır.
Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır.